Przewodnik po Synodzie Biskupów dla Amazonii

Poświęcone ono będzie „przede wszystkim ewangelizacji tego rozległego obszaru”, ale także ma zwrócić uwagę świata na jego mieszkańców i ich problemy, w tym dotyczące ekologii, szczególnie ważne dla tego regionu – wyjaśnia sekretarz generalny Synodu kard. Lorenzo Baldisseri.

Decyzję o zwołaniu tego specjalnego zgromadzenia ogłosił Franciszek 15 października 2017 r. Nie będą to pierwsze tego typu obrady. Zgromadzenia specjalne Synodu Biskupów, poświęcone sprawom dotyczącym jakiegoś regionu świata, zaczął zwoływać św. Jan Paweł II na początku lat 90. XX w. Oprócz zgromadzeń dotyczących poszczególnych kontynentów, odbyły się też dwa dotyczące mniejszych terytoriów – Libanu (1995) i Bliskiego Wschodu (2010). Synod dla Amazonii nie jest więc niczym zaskakującym.

Amazonia zajmuje powierzchnię około 7,5 mln km kwadratowych na terytorium dziewięciu państw, co stanowi prawie 43 proc. Ameryki Południowej. Mieszka tam 35 mln ludzi, z których około 3 mln to tubylcy, należący do 390 szczepów i plemion. Dochodzi do tego ponad 130 grup etnicznych żyjących w dobrowolnej izolacji od świata. Wszystkie te ludy mówią 240 językami należącymi do 49 rodzin językowych.

W Amazonii powstaje jedna trzecia deszczów, zasilających naszą planetę. Znajduje się tam 20 proc. niezamarzniętych wód słodkich, 34 proc. pierwotnych lasów, w których żyje 30 proc. fauny i rośnie 50 proc. flory świata. Region ten ma więc żywotne znaczenie dla całej planety. Podjęcie refleksji nad jego przyszłością oznacza zajęcie się także przyszłością całej Ziemi.

Uczestnicy

Przewodniczącym Synodu jest z urzędu papież, który mianował trzech przewodniczących-delegatów, którzy w jego imieniu będą prowadzić obrady zgromadzenia. Zostali nimi: kard. Baltazar Porras Cardozo z Wenezueli, metropolita Meridy i administrator apostolski Caracas; kard. Pedro Barreto Jimeno z Peru, metropolita Huancayo, wiceprzewodniczący Panamazońskiej Sieci Kościelnej (REPAM); oraz kard. João Braz de Aviz z Brazylii, prefekt Kongregacji ds. Instytutów Życia Konsekrowanego i Stowarzyszeń Życia Apostolskiego.

Relatorem generalnym zgromadzenia będzie kard. Cláudio Hummes z Brazylii, który stoi na czele REPAM, zaś dwoma sekretarzami specjalnymi zostali: bp David Martínez de Aguirre Guinea, wikariusz apostolski Puerto Maldonado w Peru i o. Michael Czerny, podsekretarz sekcji ds. migrantów i uchodźców w Dykasterii ds. Integralnego Rozwoju Człowieka (od 5 października br. kardynał).

W zgromadzeniu dla Amazonii wezmą udział z urzędu: biskupi ordynariusze z wszystkich dziewięciu prowincji kościelnych regionu, znajdujących się w Boliwii, Brazylii, Ekwadorze, Gujanie, Gujanie Francuskiej, Peru, Kolumbii, Surinamie i Wenezueli; przewodniczący siedmiu tamtejszych konferencji biskupich (Antyli, Boliwii, Brazylii, Ekwadoru, Kolumbii, Peru i Wenezueli); szefowie dykasterii Kurii Rzymskiej, których kompetencje mają związek z życiem Kościoła w Amazonii; członkowie władz Panamazońskiej Sieci Kościelnej (REPAM) oraz Rady Przedsynodalnej, którzy przygotowywali zgromadzenie Synodu. Członkami z wyboru będzie 15 zakonników, aktywnych duszpastersko w Amazonii, wyłonionych przez Unię Przełożonych Generalnych. Z kolei z nominacji papieskiej pochodzić będzie 15 proc. uczestników zgromadzenia (biskupów, kapłanów i zakonników kompetentnych w sprawach regionu).

W sumie daje to liczbę 185 ojców synodalnych. W gronie tym znajdzie się trzech Polaków: biskup pomocniczy archidiecezji Santa Cruz de la Sierra w Boliwii Stanisław Dowlaszewicz oraz dwaj hierarchowie z Brazylii: Romuald Kujawski, ordynariusz diecezji Porto Nacional i Marian Piątek, ordynariusz diecezji Coari.

Ponadto w obradach brać będą udział eksperci (duchowni i świeccy), których zadaniem będzie współpraca z sekretarzami specjalnymi zgromadzenia w redagowaniu synodalnych dokumentów. Zaproszeni zostaną tradycyjnie audytorzy i audytorki, którzy dadzą swe świadectwo jako „żywy głos ludu Bożego w regionie panamazońskim”, w tym reprezentanci ludów Amazonii. Obecni będą delegaci braterscy Kościołów i wspólnot chrześcijańskich działających w Amazonii, a także specjalni wysłannicy innych religii i różnych instytucji – ma to na celu stworzenie „klimatu dialogu ekumenicznego”, wsparcie dialogu międzyreligijnego oraz wymianę doświadczeń, która pomoże wypracować wspólne projekty na rzecz sprawiedliwości i pokoju w regionie.
 

„Lineamenta”

Po ogłoszeniu przez papieża tematu obrad, powołana przez niego Rada Przedsynodalna przygotowała dokument przygotowawczy („Lineamenta”), zawierający zarys problematyki, która ma być omówiona podczas zgromadzenia. Ogłoszony w czerwcu 2018 r. i podzielony na trzy części – „widzieć, ocenić (rozeznać) i działać” – podkreślał potrzebę wysłuchania pierwotnych mieszkańców Amazonii i wszystkich zamieszkujących ją wspólnot jako „pierwszych interlokutorów” Synodu.