Okna do nieba

Muzeum Ikon działa w zabudowaniach męskiego klasztoru prawosławnego pw. Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny w Supraślu; jest oddziałem Muzeum Podlaskiego w Białymstoku. Placówka posiada w swoich zbiorach jedną z najbogatszych w Polsce kolekcji ikon z XVIII, XIX i XX wieku, a także unikatowe XVI-wieczne freski. Prezentowane są one na wystawie stałej.

Od soboty zwiedzający mogą oglądać nową część stałej ekspozycji, gdzie prezentowane są ikony staroobrzędowców. Jak powiedziała PAP kierowniczka muzeum Krystyna Stawecka, wystawa "Tradycje ikonograficzne staroobrzędowców" to podsumowanie dwóch tegorocznych projektów, w ramach których odrestaurowano i zakupiono zabytkowe ikony staroobrzędowców. Projekty zostały dofinansowane przez resort kultury.

Staroobrzędowcy to grupa etniczno-religijna, powstała w rosyjskim prawosławiu w połowie XVII wieku, a w Polsce ich główne skupiska są na Suwalszczyźnie. Stawecka mówiła, że grupa ta historycznie związana jest z twórczością ikonową, a starowierzy - jak podkreśliła - uznawani są za "strażników kanonu", tradycyjnych wzorów ikonograficznych.

W jej ocenie, ikony starowierców są najpiękniejszymi ikonami, właśnie ze względu na zachowanie kanonu. Mówiła, że ikony starowierów charakteryzują się precyzją wykonania, dbałością o detal, dekoracyjnością, misternym liternictwem oraz wyrafinowaniem kolorystycznym, typowe dla tej twórczości jest także zastosowanie złota.

Na wystawie prezentowanych jest ponad 80 ikon, które pochodzą ze zbiorów Muzeum Ikon, ale też pozostających w depozycie placówki z Muzeum Sztuki w Łodzi, Muzeum Łowiectwa i Jeździectwa w Warszawie oraz kolekcji prywatnej.

To w przeważającej części ikony XVIII i XIX w., reprezentujące twórczość pracowni ikonograficznych działających w środkowej Rosji (Palech, Mstera, Chołuj, Suzdal) oraz pracowni staroobrzędowców działających w Wietce i Niewiańsku. Najstarsze pochodzą z XVII wieku, a najmłodsze z początku XX wieku.

Na wystawie można też zobaczyć ikony odrestaurowane w ramach projektu (w sumie 22) oraz zakupione przez muzeum w tym roku. To datowana na koniec XVII - początek XVIII wieku Ikona Archanioła Michała z pracowni w Palechu, powstała w warsztacie staroobrzędowców w Niewiańsku Ikona św. Eliasza ze scenami z życia (1811 r.) oraz dwustronna ikona Archanioła Michała i Mandylionu ze szkoły wietkowskiej (XVIII/XIX wiek).

Stawecka mówiła wcześniej, że ikony te posiadają wspólne cechy formalno-stylistyczne: kompozycję, liternictwo i ornament i - jak dodała - stanowią uzupełnienie zbioru, jako przykłady mistrzowskich tradycji ikonograficznych Palechu, Wietki i Niewiańska.

Wszystkie ikony starowierów znajdą się w przygotowywanym przez muzeum katalogu z ikonami staroobrzędowców. Publikacja ma być gotowa w przyszłym roku.