Klisze z powstania w getcie odnalezione po 80 latach

W dzienniku nie ma informacji o robieniu zdjęć w getcie. Jednak odnalezienie ich negatywów wśród rodzinnych pamiątek przez Macieja Grzywaczewskiego pozwoliło na potwierdzenie ich autorstwa.

W 2023 roku Muzeum POLIN organizuje roczny program "Nie bądź obojętny. 80. rocznica powstania w getcie warszawskim". Jego kluczowym elementem będzie otwarcie w kwietniu wystawy czasowej "Wokół nas morze ognia. Losy żydowskich cywilów podczas powstania w getcie warszawskim", której autorką koncepcji jest prof. Barbara Engelking, kierująca Centrum Badań nad Zagładą Żydów IFiS PAN, a kuratorką Zuzanna Schnepf-Kołacz z Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN. Współorganizatorami wystawy są Stowarzyszenie Żydowski Instytut Historyczny w Polsce i Centrum Badań nad Zagładą Żydów.

Na wystawie "Wokół nas morze ognia" pokażemy kliszę, jako oryginalny materiał, z którego w kolejnych latach robiono odbitki i ich kopie. Niektóre z nich krążyły po świecie w publikacjach i na wystawach. Znalezienie ich negatywów jest jak dotarcie do źródła – pierwszego zapisu zawierającego wszystkie ujęcia, pokazującego sekwencję ich rejestrowania. Możemy zobaczyć nieznane dotąd kadry z powstania, a jednocześnie dostrzec na pokazywanych wcześniej zdjęciach nowe szczegóły i fragmenty obrazu, który był obcięty na odbitkach. Historia autora fotografii i okoliczności ich wykonania jest równie ważna. Wiedza o kontekście powstania tego materiału umożliwia jego zrozumienie i percepcję, jako świadectwa wykraczającego poza zapis obrazów z powstania.

Zbigniew Leszek Grzywaczewski urodził się 19 lipca 1920 roku w Warszawie. Był synem Stanisława i Zofii. Ożenił się z Marią Magdaleną Paprocką (1923-2003). Mieli dwoje dzieci: córkę Dorotę (ur. 1953) oraz syna Macieja (ur. 1954).

Zbigniew Leszek Grzywaczewski ukończył II Liceum Ogólnokształcące im. Stefana Batorego, gdzie do klasy chodził wraz m.in. z Janem Bytnarem, Maciejem Dawidowskim. Zdał maturę w 1939 roku. Od 1941 pracował w Warszawskiej Straży Ogniowej. Jego pasją była fotografia. Przez cały okres okupacji robił zdjęcia, w tym fotografie w trakcie powstania w getcie warszawskim. Był także Żołnierzem Armii Krajowej. Uczestniczył w powstaniu warszawskim, podczas którego został ranny w nogę. 

Po zakończeniu wojny pracował w Straży Pożarnej w Katowicach. Następnie ukończył Wydział Budownictwa Okrętowego na Politechnice Gdańskiej. Pracował w Polskim Rejestrze Statków i Instytucie Morskim. Redagował czasopismo "Budownictwo Okrętowe". Był członkiem Stowarzyszenia Przyjaciół Muzeum Morskiego. Był autorem m.in.: Ilustrowanej Encyklopedii Okręty i Żegluga; "Walka z pożarami na statkach"; "Wspomnienia Strażaków uczestników Powstania Warszawskiego"; "Żeglarz, Człowiek Morza". Zmarł w Gdańsku 28 sierpnia 1993 roku.

Maciej Grzywaczewski urodził się 17 listopada 1954 roku w Gdańsku. Jest synem Marii i Zbigniewa Grzywaczewskich. W latach siedemdziesiątych XX wieku był działaczem opozycji demokratycznej, w tym współzałożycielem Nurtu Niepodległościowego, Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela, Ruchu Młodej Polski. Jest współautorem tablic z 21 postulatami strajkujących robotników w 1980 roku; producentem programów telewizyjnych i filmów. W latach 1988-2004 był dyrektorem Agencji Filmowej Profilm, a następnie w latach 2004-2006 dyrektorem TVP1. Był także wiceprezesem zarządu medialnej spółki giełdowej – ATM Grupa SA. Jest Fundatorem Fundacji im. Arama Rybickiego oraz Fundacji Video Studio Gdańsk. W latach 2000-2022 zasiadał w zarządzie Fundacji Centrum Solidarności.