Gdański IPN. Konferencja o pomorskiej konspiracji wojennej

Organizatorem konferencji był Roman Dambek, prezes Zarządu Kaszubsko-Kociewskiego Stowarzyszenia im. Tajnej Organizacji Wojskowej Gryf Pomorski i gdański oddział IPN. Wśród gości spotkania byli politycy, wśród nich min. Anna Fotyga i senator Antoni Szymański, samorządowcy, rodziny pomorskich partyzantów i rzesza naukowców.

W tematykę konferencji wprowadził prof. Mirosław Golon, dyrektor IPN Gdańsk. - Rocznica wybuchu II wojny światowej jest najważniejszą z tegorocznych rocznic. W ponad 1050-letniej historii naszego państwa, żadne z wydarzeń nie miało takiej rangi i takiego znaczenia jak II wojna światowa. Chodzi przede wszystkim o jej znaczenie pod względem konsekwencji: ogromny bilans ofiar oraz wielkie straty dorobku materialnego - mówił M. Golon.

O celach konferencji wspominał Roman Dambek, bratanek zamordowanego założyciela konspiracyjnej organizacji. - Dzisiejsza konferencja służy temu, by upowszechnić wiedzę o tej bohaterskiej organizacji. Działała ona w bardzo trudnych warunkach, wcielenia Polski do III Rzeszy. Historycy często popełniają błąd porównując funkcjonowanie Gryfa z AK w Generalnej Guberni; to pierwszy cel. Drugim jest przedstawienie postaci kpt. Józefa Dambka, założyciela i dowódcy Gryfa Pomorskiego - mówił.

Rozpoczęcie obrad poprzedziło odczytanie listu wystosowanego przez wojewodę pomorskiego Dariusza Drelicha. Następnie prelegenci przedstawili referaty związane z tematyką działalności pomorskich partyzantów i okupacją Pomorza przez hitlerowców. Wśród nich m.in. prof. Grzegorz Berendt, zastępca dyr. Muzeum II Wojny Światowej, opisał sytuację Pomorza pod rządami Niemców i porównał ją z innymi regionami Polski. Natomiast prof. Piotr Niwiński wygłosił referat „Tajna Organizacja Wojskowa Gryf Pomorski - zarys działalności”, w którym szeroko omówił funkcjonowanie i historię organizacji.

W roku 80. rocznicy wybuchu II wojny światowej z działalnością Gryfa Pomorskiego związane są dwie kolejne: jej powstania w 1939 r. oraz śmierci kpt. Józefa Dambka z rąk niemieckiego zbrodniarza, funkcjonariusza Gestapo Jana Kaszubowskiego vel Hansa Kassnera. - Historia Gryfa jest jedną z wielkich i dramatycznych zarazem polskich opowieści o II wojnie światowej. To "opowieść kaszubska o II wojnie", niezwykle skomplikowana, pełna zagadek i wielu trudnych kwestii spornych. To historia polskiego, kaszubskiego bohaterstwa i poświęcenia wszystkiego co najdroższe, w tym własnego życia dla Ojczyzny, dla Polski - mówi prof. Piotr Niwiński.

Powstanie i działalność TOW Gryf Pomorski było jedną z form protestu i czynnego oporu mieszkańców Pomorza, wymierzoną przeciwko niemieckim zbrodniarzom, którzy od września 1939 r. prowadzili masową eksterminację miejscowych elit i zwykłych mieszkańców. Działalność konspiracyjna była prowadzona w niezwykle trudnych warunkach, gdyż możliwości okupanta niemieckiego na Pomorzu były bardzo duże. Stosował on masowe mordy, uwięzienia i okrutne tortury. 

Najważniejszą postacią symbolizującą walkę miejscowej ludności był ks. płk Józef Wrycza ps. „Rawycz” (1884–1961), legendarny działacz niepodległościowy na Pomorzu jeszcze w okresie pruskiego panowania w latach 1917–1920, aktywny społecznie i politycznie także w dwudziestoleciu międzywojennym, w latach II wojny światowej członek Gryfa Pomorskiego, oraz w epoce stalinowskiej. Wspominając kpt. Józefa Dambka, żołnierza i zasłużonego nauczyciela, należy pamiętać także o wszystkich ofiarach jakie poniósł Gryf Pomorski. Niemcy już jesienią 1943 r. aresztowali kilkuset członków organizacji. Kolejne fale brutalnych represji miały miejsce wczesną wiosną 1944 roku. Setki osób związanych z Gryfem zapłaciło życiem za antyniemiecką konspirację na terenach Pomorza.