Krakowskie szopkarstwo na Liście dziedzictwa UNESCO

Wiosną ubiegłego roku Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, w konsultacji z Muzeum Historycznym Miasta Krakowa i krakowskimi szopkarzami, złożyło w siedzibie UNESCO w Paryżu wniosek, o wpisanie szopkarstwa krakowskiego na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości. Obejmuje ona obecnie ponad 300 pozycji, m.in. rumbę z Kuby, portugalski śpiew fado, chińską kaligrafię i dietę śródziemnomorską.

O wpisaniu krakowskiego szopkarstwa do tego rejestru zadecydowano w Port Louis na Mauritiusie, gdzie od poniedziałku trwa 13. sesja Międzyrządowego Komitetu ds. Ochrony Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO. Obecni są tam przedstawiciele resortów kultury i spraw zagranicznych, krakowskich szopkarzy, a także Muzeum Historycznego Miasta Krakowa. Podczas sesji, która potrwa do soboty, ponad 800 delegatów ze 125 krajów debatuje nt. ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego.

Szopki krakowskie wykonuje profesjonalnie ok. 40 twórców. Słynna w Krakowie jest rodzina Malików, która od czterech pokoleń trudni się budową szopek. Zrobienie szopki na konkurs, jest zajęciem czasochłonnym i wymagającym precyzji. W wyniku wielomiesięcznej pracy powstaje wielopoziomowa budowla.Konstrukcje szopek najczęściej wykonane są z drewna, dykty i tektury, a do ich ozdabiania wykorzystuje się kolorowy papier, bibułę i staniol – wielokolorową, błyszczącą, metaliczną folię.

Tradycja szopek w Krakowie sięga XIX w. Ich wyrobem zajmowali się wówczas murarze i inni rzemieślnicy z krakowskich przedmieść. W czasie świąt chodzili oni z szopkami po domach. Krakowska szopka różni się od tradycyjnej betlejemskiej stajenki, gdyż mieszkańcy miasta wierzyli, że Jezus narodził się w kolorowym pałacu. 

Szopka musi być budowlą wieżową i zawierać szczegóły charakterystyczne dla architektury Krakowa. Najczęściej szopki są budowane na wzór miejscowych kościołów. Szopkarze najchętniej odtwarzają fronton bazyliki Mariackiej oraz wieże i kopuły katedry na Wawelu. Często w szopce poprzez figurki przedstawione są historyczne i współczesne wydarzenia społeczne w Krakowie, w kraju i na świecie. Szopkowe figurki często są wprowadzane w ruch za pomocą różnych mechanizmów, a ich dodatkowym efektem jest iluminacja.

Konkurs na najpiękniejszą szopkę krakowską organizowany jest od 1937 roku. Do rywalizacji stanęło wówczas 86 osób. Po przerwie spowodowanej wojną, konkurs wznowiono w 1945 roku, kiedy na miejscu zburzonego pomnika Adama Mickiewicza znów pojawili się szopkarze. Od tamtej pory konkursy odbywają się nieprzerwanie co roku w każdy pierwszy czwartek grudnia. Ich organizatorem jest Muzeum Historyczne Miasta Krakowa. Szopki ocenia jury składające się z historyków, etnografów, historyków sztuki, architektów, plastyków. 

W organizowanym co roku w konkursie na najpiękniejszą szopkę bierze udział ok. 50 szopkarzy z kategorii seniorów i kilkuset w kategoriach dziecięcych i młodzieżowych. Twórcami szopek są osoby w różnym wieku i o różnym statusie zawodowym.

Kolejny, już 76. Konkurs Szopek Krakowskich odbędzie się za tydzień, 6 grudnia 2018 roku na Rynku Głównym w Krakowie.