Polski katolicyzm wobec epidemii

Artykuł powstał we współpracy z Instytutem Wsi i Rolnictwa Polskiej Akademii Nauk. Publikujemy jego skróconą wersję. Śródtytuły pochodzą od KAI:

Wybuch epidemii koronawirusa była wstrząsem, który uruchomił nowe procesy w społeczeństwie polskim. Wpływ epidemii dotyczy bez wątpienia również religii. Oddziaływanie epidemii na religijność zależy nie tylko od samych ograniczeń i restrykcji związanych z epidemią ale również od dynamiki samej religijności, a ta w polskim społeczeństwie jest bardzo specyficznie ukształtowana przez historyczne procesy.

W niniejszym artykule nie chcę badać wpływu religijności na zachowania związane z epidemią lecz raczej zmianę wewnętrznej dynamiki (morfogenezy) katolicyzmu w sytuacji pandemii. Moim celem nie jest dokonywanie porównywania religijności Polaków z innymi społeczeństwami, lecz raczej ukazanie wewnętrznej dynamiki. Zatem niniejszy artykuł jest próbą ukazania wpływ epidemii koronawirusa na dynamizm katolicyzmu w Polsce.

Kronika działania

Zanim jeszcze wirus fizycznie został przeniesiony do Polski przez wracającego z Niemiec pracownika, czyli przed 4 marca, Konferencja Episkopatu Polski zareagowała na epidemię 28 lutego. W opublikowanym dokumencie przewodniczący KEP abp Stanisław Gądecki zwrócił uwagę na „zasady higieny” oraz przypomniał, że dopuszczalne jest przyjmowanie Komunii Świętej na rękę. Jednocześnie biskupi opublikowali informację dotyczącą zagrożenia Covid-19 sformułowaną przez ministra zdrowia Łukasza Szumowskiego. Już po wybuchu epidemii, 10 marca przewodniczący Episkopatu w specjalnym komunikacie zachęcał do modlitwy w intencji ustania epidemii oraz do zastosowania szczególnych środków bezpieczeństwa w kościołach poprzez zwiększenie liczby Mszy św. tak, aby liczba wiernych była dostosowana do wprowadzonych limitów oraz do uczestniczenia w liturgii poprzez środki masowego przekazu.

Dwa dni później, 12 marca, Rada Stała Konferencji Episkopatu Polski zarekomendowała biskupom w poszczególnych diecezjach wprowadzenie tzw. dyspens od obowiązku uczestnictwa w niedzielnej Mszy św. dla osób starszych, chorych, dzieci oraz osób, „które czują obawę przed zarażeniem”. Ponadto w wystosowanym dokumencie biskupi wprowadzili również zasady higieny dla księży sprawujących liturgię, przyjmowania Komunii na rękę, niepodawania ręki w czasie znaku pokoju, zrezygnowania z napełniania kropielnic wodą święconą, nałożenia specjalnych folii na kratki konfesjonałów oraz zawieszenia pielgrzymek oraz rekolekcji szkolnych.