Otwarli furtkę do handlu dziećmi?

Europejski Trybunał Praw Człowieka stwierdził, że pozbawienie władzy rodzicielskiej pary, która kupiła dziecko za pośrednictwem rosyjskiej agencji surogacyjnej na podstawie umowy o macierzyństwo zastępcze, stanowi naruszenie prawa do poszanowania życia rodzinnego i prywatnego.

27 stycznia 2015 r. ETPC wydał wyrok w sprawie Paradiso i Campanelli v. Italy rozstrzygając na korzyść skarżącej włoskiej pary. Konkubentom bardzo zależało na potomstwie, ale ze względu na ich dość zaawansowany wiek nie mogli sobie pozwolić na naturalne poczęcie. Dlatego w 2011 roku zdecydowali się na wyjazd do Rosji i wynajęcie tam matki zastępczej za pośrednictwem firmy specjalizującej się w tego typu transakcjach. Surogatka miała począć dziecko w drodze sztucznego zapłodnienia in vitro z wykorzystaniem nasienia oraz komórki jajowej konkubentów, któremu następnie miano wystawić rosyjski akt urodzenia. Para zapłaciła za całą procedurę 49 tys. euro.

Już po narodzinach dziecka akt ten został jednak podważony przez włoski urząd stanu cywilnego. Badanie porównawcze DNA wykazało, że dziecko nie jest w żadnym stopniu spokrewnione z parą. Para została więc pozbawiona władzy rodzicielskiej, a dziecko oddane do adopcji. Sądy włoskie oddaliły wszystkie odwołania pary argumentując, że państwo nie może akceptować handlu dziećmi.

Konkubenci złożyli więc dwie skargi do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka – jedną w imieniu dziecka oraz drugą w imieniu własnym. ETPC odrzucił pierwszą skargę z przyczyn formalnych, stwierdzając że nie będąc rodzicami dziecka nie mogą go reprezentować w postępowaniu. Drugą skargę uwzględnił, uznając że nabywców dziecka należy uznać za rodzinę w rozumieniu Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, ponieważ przez 6 miesięcy od momentu narodzin traktowali je jak swojego potomka. Dlatego odebranie im dziecka stanowiło naruszenie ich prawa do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego.

ETPC obciążył Włochy kosztami sądowymi w wysokości 10,000 euro oraz nakazał wypłatę skarżącym odszkodowania opiewającego na 20,000 euro. Wyrok może zostać zaskarżony do Wielkiej Izby Trybunału.

W związku z tą sprawą, oficjalne pytanie pisemne skierował do Komitetu Ministrów RE prof. Krzysztof Szczerski, bowiem wyrok ten może stanowić punkt wyjścia dla stopniowej legalizacji handlu dziećmi w ramach umów o macierzyństwo zastępcze. Aby temu przeciwdziałać, europejskie organizacje obywatelskie powołały Międzynarodową Unię na rzecz zniesienia Surogacji, której członkiem jest Instytut Ordo Iuris. Zamierza ona, poprzez trwającą wciąż petycję obywatelską, zainicjować w Zgromadzeniu Parlamentarnym Rady Europy działania mające na celu skuteczne przeciwdziałanie tej praktyce.